Günümüzün en ilginç tartışma konularından olan ‘Düz Dünya’ teorisi, modern insanlık tarihinin çok başlarında çürütülmüştü. Biz de bu yazımızda bu konudan bahsediyoruz.
Kaynak: https://twitter.com/culturaltutor/sta…
Yaklaşık 2300 yıl önce Eratosthenes adında bir bilim insanı, bir sopa kullanarak bazı hesaplar yaptı.
twitter.com
Bilge Eratosthenes (MÖ 276-194), günümüz Libya’sında, Kirene’de doğdu ve Atina’da okuduktan sonra gelişen bir şehir ve bir bilim merkezi olan Mısır’ın İskenderiye kentine gitti. İskenderiye şehrinde Eratosthenes, Kral Ptolemy’nin himayesinde ünlü İskenderiye Kütüphanesini yönetiyordu.
Mısır’ın Asvan şehrinde ünlü bir kuyu vardı.
twitter.com
Bu kuyu meşhurdu, çünkü yaz gündönümünde öğle saatlerinde Güneş ışığı hiçbir gölge yaratmaksızın doğrudan deliğin derin dibine düşüyordu. Bunun nedeni Asvan yerleşkesinin neredeyse doğrudan Yengeç Dönencesi üzerinde yer almasıydı. Bu doğrultuda gündönümlerinde Güneş doğrudan tepeden parlar.
Eratosthenes bu durumu öğrendi ve burada bir fırsat gördü.
twitter.com
Çünkü İskenderiye’de gündönümünde öğle saatlerinde aynı şey olmuyordu. Ve en önemlisi, İskenderiye doğrudan Aswan’ın kuzeyinde bulunuyordu. Yani şehir aynı meridyen üzerindeydi ve aynı boylamdaydı.
Eratosthenes şehirler arasındaki mesafeyi de tam olarak biliyordu.
Antik Yunan dünyasının her yerinde, mesafeleri (örneğin şehirler arasındaki) yürüyerek ölçen profesyoneller olan ‘bematistler’ vardı. İskenderiye, Asvan’ın5 bin stadia (eski bir ölçü) kuzeyindeydi.
Eratosthenes ihtiyacı olan tüm sayılara sahipti – biri hariç.
twitter.com
İskenderiye’de yaz gündönümünde öğle vakti yere bir çubuk yerleştirdi ve çubuğun gölgesine göre Güneş ışınlarının açısını ölçtü. Bir dairenin çevresinin yaklaşık 1/50’si olan 7 derece ölçümünü yaptı. Ve böylece Eratosthenes, İskenderiye ile Asvan arasındaki mesafenin (açının 0 derece olduğu yer) dünyanın toplam çevresinin ellide birini temsil ettiğini anladı. Bu mesafeyi 50 ile çarparak 250 bin stadia hesabına ulaştı.
O dönemde Mısır’da kullanılan stadia ölçüsünün kesin uzunluğu net değil.
Eratosthenes’in hesabı 39.100 ile 40.300 kilometre arasındaydı. Günümüzde ise gezegenimizin çevresini 40.300 km olarak tahmin ediyoruz. Yani Eratosthenes sadece %1 kadar bir yanılgıyla, o dönemlerde Dünya’nın çevresini doğru olarak tahmin edebildi.
Eratosthenes tüm bunları şimdi kayıp olan bir kitapta yazdı.
twitter.com
Birkaç nesil sonra, Eratosthenes’in hesaplamalarının basitleştirilmiş açıklamasını yazan ve bugün bize ulaştıran kişi Cleomedes’ti. İşte Eratosthenes Dünya’nın çevresini böyle hesapladı: bir sopa, bir kuyu, yardımcı bir coğrafya, iyi bir geometri ve meraklı bir zihinle. Ve bu durum aynı zamanda antik çağ insanlarının Dünya’nın yuvarlak olduğunu bildiklerinin de bir kanıtı.
Amerikalı ünlü gökbilimci ve astrobiyolog olan Carl Sagan’ın “Cosmos: A Personal Voyage” isimli belgeselde bu konu hakkında yaptığı bilgilendirici sunumu da aşağıda veriyoruz.
